Meerwaardeclausule bij bedrijfsoverdracht: 5 tips voor agrarische ondernemers
1. Zorg dat alles duidelijk wordt opgeschreven
2. Bepaal de termijn van de clausule
3. Welke waarde wordt er gedeeld en tussen wie?
4. Zorg voor een goede onderlinge communicatie
5. Houd rekening met de fiscale gevolgen
Wat is een meerwaardeclausule?
Een meerwaardeclausule is een speciale bepaling die de overdrager kan afspreken met de overnemer die het familiebedrijf overneemt. Als de overnemer kort na de overdracht besluit om het bedrijf te verkopen, dan zou hij de hele verkoopwinst van het familiebedrijf krijgen. De andere kinderen van de overdrager kunnen hierdoor financieel flink worden benadeeld. De meerwaardeclausule zorgt ervoor dat de overdrager de verkoopwinst moet delen met bijvoorbeeld zijn broers of zussen. Zo wordt de waarde van de transactie eerlijk verdeeld.
1. Zorg dat alles duidelijk wordt opgeschreven
Bij het opstellen van een meerwaardeclausule is het belangrijk om duidelijk te beschrijven waarop de clausule betrekking heeft. Neem hier bijvoorbeeld bepalingen over landbouwgrond, fosfaatrechten, melkquota of productierechten in op. Door deze specifieke bedrijfsmiddelen te benoemen wordt duidelijk welke onderdelen van de onderneming onder de meerwaardeclausule vallen.
Bij het opstellen van een meerwaardeclausule is het cruciaal om duidelijk te omschrijven wat onder ‘meerwaarde’ wordt verstaan. Voor landbouwgrond kan dit bijvoorbeeld het verschil zijn tussen de boekwaarde en de waarde in het economisch verkeer bij agrarische bestemming (WEVAB). Als de grond wordt verkocht aan bijvoorbeeld een projectontwikkelaar is de werkelijke verkoopprijs een stuk hoger. In dat geval kunt u ervoor kiezen om de werkelijke waarde op te nemen in de clausule.
Het is verder belangrijk om vast te leggen of de clausule alleen betrekking heeft op de waarde op het moment van overdracht of ook op toekomstige waardestijgingen. Hou daarnaast rekening met investeringen die de opvolger na de overdracht doet en hoe deze worden gecorrigeerd in de berekening van de meerwaarde. Een verkoop gevolgd door investeringen in nieuwe grond of in een nieuwe onderneming, kan ook buiten de clausule vallen. De opvolger moet namelijk niet te veel beperkt worden in zijn bedrijfsuitvoering.
2. Bepaal de termijn van de clausule
Een meerwaardeclausule moet een duidelijke termijn hebben waarbinnen deze van toepassing is. Dit kan bijvoorbeeld een periode van 10, 15 of 20 jaar zijn, met een eventuele afbouwregeling. Een overdrager wil natuurlijk niet voor altijd aan de clausule gebonden zin. Het is ook belangrijk om te bepalen wanneer de clausule in werking treedt, zoals bij verkoop, verpachting of andere wijzigingen in de bedrijfsvoering. Eventuele uitzonderingen voor arbeidsongeschiktheid, samenwerkingen en financiële noodzaak moeten ook worden vastgelegd.
3. Welke waarde wordt er gedeeld en tussen wie?
Om ervoor te zorgen dat de waarde van de terugbetaling redelijk is, is het verstandig dat de verschuldigde inkomstenbelasting en schenkbelasting worden afgetrokken van de te delen meerwaarde. Anders komt de volledige belastingclaim voor rekening van degene die oorspronkelijk het bedrijf heeft overgenomen.
De netto verkoopwinst kan vervolgens worden verdeeld tussen bijvoorbeeld de broers, zussen of zelfs met de ouders. De meerwaarde kan tussen alle betrokkenen voor gelijke delen of met ongelijke delen worden verdeeld. Dat kan bijvoorbeeld wenselijk zijn wanneer er na de overdracht nog schenkingen zijn gedaan aan de kinderen die het bedrijf niet hebben voortgezet.
4. Zorg voor goede onderlinge communicatie
Heldere communicatie met alle betrokken partijen is cruciaal. Documenteer alle afspraken zorgvuldig en zorg ervoor dat alle partijen de gevolgen van de meerwaardeclausule begrijpen. Het kan nuttig zijn om rekenvoorbeelden te gebruiken om de werking van de clausule te verduidelijken. Zorg ervoor dat de verplichtingen juridisch afdwingbaar zijn en dat de clausule ook acceptabel is voor de opvolger. Dit voorkomt dat er na 5 of 10 jaar verwarring of discussie kan ontstaan. Uiteindelijk is de wens van de overdrager leidend, maar dat betekent niet dat u de overnemer te veel beperkingen moet opleggen.
5. Houd rekening met de fiscale gevolgen
Het is essentieel om juridisch en fiscaal advies in te winnen bij het opstellen van een meerwaardeclausule. De clausule moet voldoen aan alle relevante wet- en regelgeving en de fiscale gevolgen moeten goed in kaart worden gebracht.
Bij het in werking treden van een meerwaardeclausule zijn er verschillende fiscale gevolgen voor zowel de opvolger als de overdrager. Dit hangt ervan af of de onderneming destijds ‘geruisloos’ of ‘ruisend’ is overdragen. Dat wil zeggen: is de belastingclaim doorgeschoven naar de opvolger of heeft de overdrager al afgerekend bij de overdracht.
Als de onderneming geruisloos is doorgeschoven naar de opvolger, is de betaling van de meerwaardeclausule voor de opvolger alleen aftrekbaar voor zover deze betrekking heeft op de waardestijging na de overdracht. Bij een ruisende overdracht is de hele betaling aftrekbaar, tenzij deze betrekking heeft op landbouwgrond waarvoor de landbouwvrijstelling geldt.
De ontvangen betaling is voor de overdrager in principe niet belast. De doorbetaling aan bijvoorbeeld de andere kinderen is een belaste schenking. Hierover zijn de andere kinderen dus schenkbelasting verschuldigd.
Conclusie
Het opstellen van een meerwaardeclausule bij de overdracht van een agrarisch bedrijf is een complex proces dat zorgvuldige planning en overleg vereist. Door rekening te houden met deze aandachtspunten kunt u ervoor zorgen dat de overdracht eerlijk en transparant verloopt.
Bent u van plan uw agrarisch bedrijf over te dragen en wilt u meer weten over de mogelijkheden van een meerwaardeclausule? Neem vandaag nog contact met ons op. Onze specialisten helpen u graag verder!
